Dil gelişimi, bebeğin 0-3 yaşta desteklenmesi gereken önemli gelişim alanlarından bir tanesidir. Bebeğin kendi sesini tanıması; kendini ifade etme ve kendisine güvenin tohumları bu dönemde atılmaktadır.
Dil gelişimi bazı evrelerden oluşmaktadır. Tıpkı fiziksel gelişimde olduğu gibi bebeğin başını sağa-sola çevirebilmesi, sonra dik oturabilmesi, emeklemesi ve yürümeye başlaması bunlardandır. Bu evreler fiziksel ve çevresel etmenlerden etkilenir. Bu nedenle evebeynler konuşma öncesi evrelerde bebeği gözlemlemeli, normalden farklı bir gerilik fark ettiklerinde bebeği bir uzman kontrolünden geçirmelidirler.
Ebeveynler çok dikkatli olmalı
Ebeveynler genellikle çocuğu üç yaşına geldiğinde, konuşma geriliğinin net bir şekilde fark edilmesiyle harekete geçip çözüm arayışlarına girerler. Burada çocukta konuşmaya engel olacak fiziksel bir neden yoksa ailenin yanlış tutum ve davranışlarından kaynaklı sebepler ortaya çıkmaktadır.
Bunlar ebeveynlerin ”ailede geç konuşan birinin olması, ilk çocuk tecrübesizliği, içe dönük bir kişiliği olduğunun düşünülmesi, aşırı koruyucu tutumdan kaynaklı bebeklikten itibaren ihtiyaçlarını ifade etme fırsatı verilmeden çocuğa her şeyin sunulması, bebeğin sürekli yalnız bırakılıp çıkardığı seslere tepki verilmemesi, sürekli TV karşısında bırakılması, çocuğun heceleyerek yada yanlış kurduğu cümlelerin çocuğu rencide edecek bir üslupla düzeltilmeye çalışılması, çocuk konuşurken göz teması kurularak dinlenilmemesi, çocuğun şiddet görmesi” gibi yanlış tutum ve davranışlardır.
Halbuki mutlu, başarılı ve sosyal bir kişiliğe sahip birey yetiştirmek iyi bir iletişim becerisi ve güven duygusu kazandırmak ile olur. Bunun için dil gelişim evreleri olan Agulama döneminde (0-12 ay) bebeğin çıkardığı seslere tepki verilmeli onu duyduğumuzu hissettirmeliyiz. Onunla oynayarak çıkardığı sesleri taklit etmemiz, kendi sesini tanımasına, bundan keyif alıp daha çok tekrarlı ses çıkarmasına katkı sağlayacaktır.
Basit parmak oyunu, şarkı ve ninnilere bol bol yer verilmelidir. Bu dönemde bebeğin zamanında karşılanan açlık ve temizlik ihtiyacının mutluluğu ve kendi sesini tanıması ile onda güven duygusu oluşturacaktır.
En kritik evre: Tek Sözcük dönemi
Bebek tekrarlı seslerden hecelere daha sonra ise Tek Sözcük dönemine geçecektir. Bu dönem dil gelişiminde en kritik evredir. Refleksif ve amaçsız ses ve hecelerden bilinçli ve amaçlı kelimelere geçildiği, kelime dağarcığının gittikçe attığı Tek Sözcük döneminde kısa metinli-büyük resimli hikaye kitapları, kuklalar, şarkılı oyun, parmak oyunları, ışıklı ve sesli oyuncaklara, hayvan sesi taklitlerine bol bol yer verilmelidir.
Böylelikle çocuklar bunlardan büyük keyif alarak iyi bir konuşma becerisi kazanmaya başlayacaktır. Bu dönemde çocuğun çıkardığı yanlış kelimeler onunla göz teması kurulup daha sonra doğru hali bir kez telaffuz edilmeli. ”Alma değil elma, portalak değil portakal ” gibi yanlış olduğunu ifade edici cümle kurulmamalı; ” evet bu elma, portakal vs.” tarzında söylenmelidir.
Çocuk dinlenirse konuşur!
Çocuk tek kelimeden daha fazla kelime kullanmaya Telegrafik Konuşma döneminde başlayacaktır (18-24 ay). Tabii, bu evrelere geçişte bireysel farklılıklar olabilir. Bu dönemde çocuğun çıkardığı iki-üç kelime gramer yapısına göre değil karışık yapıdadır. Bu dönemde de çocuk dinlenildiğini hissetmelidir. Konuşmaya teşvik edici şarkı, parmak oyunu, hikaye anlatma gibi etkinliklere devam edilmelidir. Arkadaş ve oyun ihtiyaçları karşılanmalı, park vs. imkanları değerlendirilmelidir.
Çocuk bu dönemi de ebeveynleri desteği ile yavaş yavaş tamamlayıp gramer konuşma (24-60 ay) evresine geçecektir. Bu evrede artan kelime sayısı ile yanlış kullanılan kelimeleri artık gramere uygun kullanmaya başlayacaktır. Bu döneme kadar önce amaçsız refleksif olan ses taklitleri zamanla amaçlı ve bilinçli hale dönüşecek, dinlenildiğini hisseden çocuk zamanla taklitli çıkardığı sesleri kelimelere dökecek, arkadaş ihtiyacı ve oyun ile iletişime geçip konuşmaya başlayacaktır. Kelime haznesini arttıracak kitaplar, şarkılar, parmak oyunları motive edici bir etki oluşturacaktır.
